Miasto tworzą nie tylko budynki, drogi i parki, ale też sztuka uliczna, która pojawia się i żyje w różnych formach – czy to jako muzycy koncertujący w miejscach publicznych, czy jako artyści dający przedstawienia przed masową widownią, czy wreszcie jako murale. Te ostatnie ozdabiają rozmaite przestrzenie miast, od budynków, przez mury, aż po chodniki, a ich światową stolicą jest bez wątpienia Ameryka Południowa.
To właśnie tam wykształciła się bogata kultura sztuki ulicznej, która ma ogromny wpływ nie tylko na artystów z całego świata, ale też mieszkańców południowoamerykańskich miast. Co wyrażają murale w Ameryce Południowej? Gdzie można się na nie natknąć? Jakie południowoamerykańskie miasta słyną ze sztuki ulicznej? Odpowiedzi znajdziecie poniżej!
Krótka historia murali
Choć ludzie tworzyli naścienne dzieła sztuki już od prehistorii, to początków współczesnych murali należy doszukiwać się we wczesnych latach 20. XX wieku. To właśnie wtedy w Meksyku narodził się prąd artystyczny w sztukach wizualnych zwany w języku angielskim „mexican muralism” (termin ten nie posiada jednorodnego polskiego tłumaczenia). Do jego powstania przyczynili się rodzimi twórcy inspirujący się sztuką Olmeków. Napięta sytuacja polityczna w Meksyku doprowadziła do tego, że murale z lat 20. miały przede wszystkim polityczny lub społeczny charakter i stanowiły dla artystów sposób na wyrażenie swoich poglądów.
Dobitność przekazu sprawiła, że sztuka uliczna trafiała wówczas do mas, a jej twórcami byli zazwyczaj prości ludzie, często bez formalnego wykształcenia. W przeciągu kilkunastu lat moda na robienie murali rozlała się po pozostałych państwach Ameryki Łacińskiej, w których artyści wykształcili kilka odmiennych stylów tworzenia rysunków. Choć Meksyk do dziś pozostaje jednym ze światowych centrów sztuki ulicznej, to wielu muralistów tworzy także w państwach takich jak Chile, Brazylia, Kolumbia czy Stany Zjednoczone.
Południowoamerykańskie murale – znaczenie i forma
Obecnie murale stały się na tyle popularną formą wyrazu, że historykom sztuki jest niezwykle trudno wyodrębnić cechy łączące ich wygląd, a popularne prądy wyznaczają przede wszystkim najsłynniejsi artyści. Często tworzą oni dzieła drastycznie różniące się nie tylko treścią, ale też i formą. Gdy spojrzeć na miasta Ameryki Południowej można dostrzec, że duża część twórców wciąż nawiązuje w swoich pracach do tematów społecznych czy politycznych. Sztuka uliczna w kręgu kultury latynoamerykańskiej wciąż służy przede wszystkim jako narzędzie wyrażania sprzeciwu, na dodatek dostępne dla tych najbiedniejszych. Dlatego treść murali często staje się wyrazem statusu danej dzielnicy.
Rysunki nawiązujące do tematów politycznych można znaleźć przede wszystkim w dzielnicach biedy, zaś te bogatsze części miasta charakteryzują się sztuką neutralną światopoglądowo, opierającą się przede wszystkim na eksperymentowaniu formą lub wyrażaniu emocji. Warto przy tym zauważyć, że murale w krajach Ameryki Łacińskiej pojawiają się właściwie wszędzie, czy to na gmachach użyteczności publicznej, czy też na prywatnych domach, a ich obecność jest dla lokalnych mieszkańców czymś oczywistym. Jeżeli chodzi o treść murali, to stanowią one popularny sposób na uhonorowanie postaci ważnych albo dla całego narodu, albo dla społeczności lokalnej. To dość istotne, bo sztuka uliczna buduje poczucie lokalnej tożsamości, czy to na poziomie dzielnicy, czy całego miasta. Ta jej funkcja jest szczególnie widoczna wśród mieszkańców Ameryki Południowej, dla których murale stanowią coś więcej, niż naścienną ozdobę.
Które miasta Ameryki Południowej słyną z murali?
W każdym dużym mieście Ameryki Południowej można znaleźć wybitne dzieła sztuki współczesnej, ale prawdziwą stolicą murali pozostaje chilijskie Valparaíso. Ta położona nad Pacyfikiem miejscowość jest wprost wypełniona tysiącami murali, które pozostają główną atrakcją turystyczną miasta. O bogactwie ich formy i treści można przekonać się oglądając zdjęcia lub samodzielnie zwiedzając miasto. Na miejscu działa nawet kilka firm, które oprowadzają turystów po najważniejszych lokalnych muralach.
Valparaíso nie jest jednak jedynym południowoamerykańskim miastem słynącym ze sztuki ulicznej – pod tym względem wyróżniają się także Bogota, Rio de Janeiro, Santiago, Mexico City, Asunción oraz Buenos Aires. W każdym z tych miast powstały unikatowe kultury twórcze lokalnych artystów, co przekłada się na liczne festiwale sztuki ulicznej. Warto przy tym zauważyć, że wiele południowoamerykańskich metropolii wspiera artystów ulicznych, tworząc stypendia i płacąc im za murale. Tamtejsi mieszkańcy doceniają dobrych muralistów i bardzo cenią sobie ich prace, dlatego zniszczony mural (np. poprzez graffiti czy inny rysunek) jest tam rzadkim widokiem.Mural to w Ameryce Południowej niezwykle popularna forma sztuki ulicznej. Choć kiedyś wyrażano przez nią głównie treści polityczne czy społeczne, to dzisiaj latynoamerykańskie murale stały się uniwersalnym środkiem przekazu, z którego korzystają artyści różniący się wiekiem, talentem czy klasą społeczną. Ta fascynująca, latynoamerykańska kultura sztuki ulicznej powoli przenika do Europy – coraz więcej polskich miast adaptuje murale na swoje potrzeby. Czy ściany warszawskich czy krakowskich budynków staną się równie piękne i kolorowe, co ściany w Valparaíso czy Bogocie? Czas pokaże!
